ابرتورم چیست؟
بررسی علت، پیامدها و نمونه‌های ابرتورم در اقتصاد جهانی
ابرتورم اصطلاحی برای توصیف افزایش سریع، بیش از حد و خارج از کنترل سطح عمومی قیمت‌ها در یک اقتصاد است. در پدیده ابرتورم، تورم به سرعت در حال افزایش است و معمولا تورم به بیش از ۵۰% در ماه هم می‌رسد.
اگرچه ابرتورم یک رویداد نادر برای اقتصادهای توسعه یافته است، اما در طول تاریخ اقتصاد جهانی در کشورهایی مانند چین، آلمان، روسیه، مجارستان و گرجستان رخ داده است.
ابر تورم، مرحله‌ای از تورم است که در آن قیمت‌ها با سرعتی بی‌سابقه و ناپایدار افزایش می‌یابند. این وضعیت معمولاً در نتیجه چاپ بی‌رویه پول توسط بانک مرکزی و از دست رفتن اعتماد عمومی به پول ملی رخ می‌دهد.
در شرایط ابر تورم، ارزش پول به سرعت کاهش یافته و مردم مجبور به پرداخت مبالغ گزافی برای خرید کالاها و خدمات اساسی می‌شوند.
از آنجایی که ابر تورم می‌تواند اقتصاد را دچار بحران عمیق کند، بسیاری از کشورها از طریق سیاست‌های پولی و مالی سختگیرانه تلاش می‌کنند تا از وقوع آن جلوگیری کنند. این سیاست‌ها شامل کنترل بر عرضه پول، مدیریت دقیق نرخ‌های بهره و تنظیم بودجه دولت برای جلوگیری از بدهی‌های ناپایدار می‌شود.
در نهایت، حفظ ثبات اقتصادی و اعتماد عمومی به سیستم پولی از مهم‌ترین عوامل در جلوگیری از بروز ابر تورم است.
ابرتورم به زبان ساده
پول صرفا یک تکه کاغذ هست و تنها چیزی که به آن ارزش می‌دهد این هست که مردم اون رو به عنوان وسیله‌ای برای مبادله بپذیرند. در اصل شما همین الان یک واحد پولی رو از اونجایی برای ارائه کالا و خدمات خودتون می‌پذیرید، که می‌دونید دیگران هم حاضر هستند این پول رو از شما قبول کنند.
در شرایط ابر تورم، پول به‌طور کامل ارزش خودش رو از دست می‌دهد و مردم برای مبادله کالا باید کیسه‌های پول رو با خودشان حمل کنند و حتی ممکن است تا پیش از خرید کالا قیمت کالا حتی دو برابر هم شود.
فرض کنید مسئولان پولی یک کشور، همین‌طور اسکناس چاپ کنند و به اقتصاد تزریق کنند، در این صورت پول بسیار زیادی کالا و خدمات اون اقتصاد رو تعقیب می‌کنه.
ابرتورم باعث می‌شود که قیمت کالا و خدمات به قدری سریع رشد کند که هیچ کس نتواند تشخیص دهد که قیمت آن کالا یا خدمات خاص مثلا دو هفته پیش چقدر بوده است.
آلمان بعد از جنگ جهانی اول گرفتار ابر تورم شده بود. در این دوران سیاه اقتصادی مردهای آلمانی صبح ها که سر کار می‌رفتند شرطی برای کار کردن با کارفرما گذاشته بودند؛
شرط این بود که آن‌ها صبح قبل از شروع کار دستمزد خود را دریافت نمایند تا بتوانند آن مقدار پول را به همسرانشان بدهند و قادر باشند نیاز‌های روزمره خود را تامین کنند. اما علت این کار چه بود؟ در جواب باید گفت به دلیل ابر تورم اگر مردهای آلمانی بعدازظهر دستمزد می‌گرفتند، قیمت‌ها بسیار بالاتر رفته بود و دیگر دستمزد دریافتی آن‌ها ارزش چندانی نداشت.
نمونه‌هایی از ابرتورم در اقتصاد جهانی
- بزرگترین ابرتورم جهان از سال ۱۹۴۵ تا سال ۱۹۴۶ در کشور مجارستان اتفاق افتاده است. تورم روزانه در این کشور به بیش از ۲۰۷ درصد رسیده بود و برای دو برابر شدن قیمت کالا و خدمات موجود در این کشور تنها ۱۵ ساعت زمان لازم بود. این کشور با تغییر واحد پولی خود و کنترل کامل چاپ پول توانست از وضعیت ابرتورمی خارج شود.
- دومین ابر تورم بزرگ تاریخ، مربوط به کشور زیمبابوه است. این ابرتورم در فاصله یک سال از ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۸ اتفاق افتاد. در این بازه زمانی تورم روزانه زیمبابوه عدد ۹۸ درصد را تجربه کرده است و برای دوبرابر شدن قیمت کالاها در این کشور کمی بیش از ۲۴ ساعت زمان لازم بود. زیمبابوه با منسوخ کردن ارز داخلی خود و جایگزین کردن ارزهای خارجی به عنوان پول رایج کشور توانست از شرایط ابرتورمی خارج شود.
- سومین ابرتورم بزرگ تاریخ در کشور یوگسلاوی سابق اتفاق افتاد. تورم روزانه در این کشور بالغ بر ۶۵ درصد بود و برای دو برابر پیشدن قیمت کالاها در آن فقط ۱.۴ روز زمان نیاز بود.
علت بروز ابرتورم چیست؟
اگرچه عوامل و شرایط متعددی می‌تواند باعث بروز ابر تورم شود اما در این بخش به شایع‌ترین دلایل بروز ابرتورم اشاره خواهیم کرد.
-
عرضه بیش از حد پول:
عرضه بیش از حد پول می‌تواند به دو دلیل باشد؛ کسری بودجه دولت و افزایش عرضه پول توسط بانک مرکزی با هدف تحریک اقتصاد.
-
کسری بودجه دولت:
ریشه بروز ابرتورم کسری بودجه دولت است. در مواقعی که درآمدهای دولت کمتر از مخارجش باشد، دچار کسری بودجه می‌شود. اما کسری بودجه به خودی خود منجر به ابر تورم نخواهد شد
بلکه هنگامی ابرتورم شکل می‌گیرد که دولت‌ها برای جبران کسری بودجه خود اقدام به چاپ پول بدون پشتوانه کنند.
چاپ پول باعث افزایش نقدینگی موجود در جامعه می‌شود، اما مهم‌تر از همه افزایش قدرت خرج کردن است که به علت افزایش نقدینگی ایجاد می‌شود.
این افزایش قدرت خرج کردن باعث افزایش تقاضا برای کالا و خدمات در جامعه می‌شود و از آنجا که عرضه کنندگان نمی‌توانند این حجم از تقاضا را پوشش دهند، در نهایت منجر به ایجاد ابرتورم در فضای اقتصادی خواهد شد.
-
تحریک اقتصاد با افزایش عرضه پول:
بانک‌های مرکزی عموما عرضه پول را کنترل می‌کنند، در شرایط رکودی بانک‌های مرکزی با هدف تحریک اقتصاد می‌توانند عرضه پول را بالا ببرند، هدف از این اقدام تشویق بانک ها به وام دادن به مصرف کنندگان و کسب و کارها با هدف استقراض و خرج کردن و بالا بردن تقاضا در اقتصاد است.
با این حال، اگر افزایش عرضه پول توسط رشد اقتصادی حمایت نشود، می‌تواند زمینه شکل‌گیری ابرتورم را بوجود بیاورد.
چراکه مصرف کنندگان پول بیشتری دارند، قیمت های بالاتری می پردازند و تورم را تغذیه می کنند. اگر تولید اقتصادی به رکود یا کاهش ادامه دهد و تورم همچنان در حال افزایش باشد، شرکت‌ها هزینه بیشتری دریافت می‌کنند، مصرف‌کنندگان بیشتر پرداخت می‌کنند و بانک مرکزی پول بیشتری چاپ می‌کند. چرخه ای از افزایش نرخ تورم رخ می‌دهد که منجر به ابر تورم می شود.
-
تورم فشار تقاضا:
تورم فشار تقاضا سناریویی است که در آن تقاضای کل بسیار بیشتر از عرضه کل اقتصاد می‌شود. این امر به سرعت قیمت ها را افزایش می دهد زیرا کالاها و خدمات کافی برای پاسخگویی به افزایش تقاضای کلی مصرف کنندگان و مشاغل وجود ندارد
ابرتورم محصول بسیاری از تصمیم‌گیری‌های غلط و ضعیف پولی است.
آثار منفی ابرتورم در اقتصاد
ابر تورم به دلیل سرعت بسیار بالای افزایش قیمت‌ها می‌تواند زندگی اقتصادی افراد و کشورها را به شدت مختل کند. برخی از آثار منفی ابرتورم عبارتند از:
- افزایش بی‌رویه قیمت‌ها: قیمت‌ها به سرعت افزایش می‌یابند و قدرت خرید پول به شدت کاهش می‌یابد. این امر می‌تواند هزینه‌های زندگی را به میزان زیادی افزایش دهد و تهیه کالاهای اساسی را برای مصرف‌کنندگان دشوار کند.
- کاهش ارزش پول: با کاهش شدید ارزش پول، افراد و شرکت‌ها ممکن است تمایلی به نگهداری ارز داخلی نداشته باشند و به ارزهای خارجی یا دارایی‌های فیزیکی مانند طلا روی بیاورند.
- ناتوانی در انجام تعهدات مالی: دولت‌ها و شرکت‌ها ممکن است با مشکل در پرداخت بدهی‌ها و تأمین مالی روبرو شوند. این وضعیت می‌تواند به بحران‌های مالی و حتی ورشکستگی منجر شود.
- بروز رکود اقتصادی: اقتصاد ممکن است به دلیل ناتوانی در تثبیت قیمت‌ها و بازگرداندن اعتماد به ارز ملی به رکود بیفتد.
- ذخیره‌سازی کالاها: به دلیل نگرانی از افزایش بیشتر قیمت‌ها، مردم به ذخیره‌سازی کالاهای اساسی مانند مواد غذایی می‌پردازند. این امر می‌تواند به کمبود کالاهای ضروری منجر شود.
- ورشکستگی بانک‌ها: اگر مردم از سپرده‌گذاری پول در بانک‌ها خودداری کنند، سیستم بانکی با مشکلات نقدینگی مواجه شده و ممکن است بانک‌ها و مؤسسات مالی ورشکست شوند.
- کاهش درآمدهای مالیاتی: در شرایط ابرتورم، شرکت‌ها و افراد قادر به پرداخت مالیات‌های خود نیستند، که می‌تواند باعث کاهش درآمدهای مالیاتی و کاهش توانایی دولت‌ها در ارائه خدمات عمومی شود.
جمع‌بندی ابر تورم
ابر تورم وضعیتی است که در آن نرخ تورم یک کشور در یک ماه (۵۰٪) یا بیشتر افزایش می‌یابد، که این وضعیت را از تورم بالا (که معمولاً حدود ۵٪ در نظر گرفته می‌شود) متمایز می‌کند.
ابرتورم باعث افزایش شدید قیمت‌ها و کاهش قدرت خرید پول می‌شود، که می‌تواند توانایی یک کشور در انجام تعهدات مالی و تولید کالاها و خدمات را مختل کند.
با این حال، این وضعیت به ندرت رخ می‌دهد و معمولاً ناشی از عواملی مانند جنگ، بلایای طبیعی یا فساد سیاسی است.
