اگر قصد داشته باشید با شاخص‌های کلان اقتصادی آشنا شوید، شاید یکی از پایه‌ای ترین و مهم‌ترین شاخص‌ها در اقتصاد جهانی، مفهوم تولیدات ناخالص داخلی یا همان GDP است.
این شاخص زمانی اهمیت پیدا می‌کند که کشورها و بسیاری از صنایع هم، سهم خود را در اقتصاد جهانی و اقتصاد ملی، بر اساس میزان مشارکت در تولید ناخالص داخلی می‌سنجند.
تولیدات ناخالص داخلی به زبان ساده
تولید ناخالص داخلی یا همان GDP به شما می‌گوید که همه افراد ( از کارمندان یک شرکت که وقت خودشان را می‌فروشند تا کسب‌و‌کارها که محصول یا خدماتشون رو می‌فروشند) در آن سال در داخل مرزهای جغرافیایی یک کشور ، چه‌مقدار کالا تولید کرده‌اند.
تولید ناخالص داخلی، حاصل جمع ارزش دلاری کل کالاها و خدمات نهایی عرضه شده در یک کشور در طول یک بازه‌ی زمانی مشخص (معمولاً یک‌سال) است.
در اینجا باید به واژه‌ی نهایی توجه خاص داشته باشید: خدمت یا کالای نهایی، چیزی است که برای مصرف نهایی خریده شده و خود در یک خدمت یا محصول دیگر به کار برده نمی‌شود. برای مثال شما تولیدکننده قطعه‌ای سخت‌افزاری در موبایل هستید، فروش قطعه شما به شرکت تولیدکننده موبایل جزو تولیدات ناخالص داخلی محاسبه نمی‌شود، چون محصول شما، محصول نهایی نیست.
به عبارتی وقتی قیمت تلفن همراه محاسبه می‌شود، قیمت قطعه شما نیز در آن حساب شده و در نهایت در تولیدات ناخالص داخلی حساب شده است و محاسبه جداگانه آن موجب محاسبه دوباره محصول در تولیدات ناخالص داخلی خواهد شد.
تفاوت تولیدات ناخالص داخلی با تولیدات ناخالص ملی
تفاوت تولیدات ناخالص داخلی (GDP) با تولیدات ناخالص ملی (GNP) در یک کلمه خلاصه می‌شود و آن هم مرزهای جغرافیا یک کشور است.
وفتی صحبت از تولیدات ناخالص داخلی است، ارزش کلیه کالاها و خدمات نهایی تولید شده در مرزهای جغرافیایی یک کشور مهم است نه ملیت افراد دخیل در کالاهای تولید شده. اما در تولیدات ناخالص ملی مهم ملیت افراد است نه جغرافیای آن کشور.
برای مثال در تولیدات ناخالص داخلی ایالات متحده، کلیه کالاهایی که در کشور آمریکا توسط هر ملیتی تولید شده باشد محاسبه می‌شود و آمریکایی، آلمانی و ایرانی بودن افراد دخیل در آن اهمیت ندارد مهم این است که در آمریکا تولید شده باشد.
اما در تولیدات ناخالص ملی آمریکا، صرفا کالاهای تولید شده توسط مردم آمریکا در خاک آمریکا و مردم آمریکا در سایر کشورهای دیگر محاسبه می‌شود و به مرزهای جغرافیایی آمریکا محدود نمی‌شود. در اصل در تولیدات ناخالص ملی، کالایی که یک آمریکایی در هنگ کنگ هم تولید کرده است در GNP ایالات متحده لحاظ می‌شود.
GDP واقعی و GDP اسمی
کافی است به این مسئله فکر کنید که کشورها دائماً با تورم مواجه هستند. پس اگر ما هیچ کار اضافه‌ای نکنیم و ارزش جدید واقعی هم ایجاد نکنیم، به خاطر بالا رفتن قیمت‌ها، GDP اضافه می‌شود.
به این شکل از محاسبه‌ی GDP، تولید ناخالص داخلی اسمی می‌گویند و برای اینکه فریب تورم را نخوریم، پس از تقسیم آن بر نرخ تورم، تولید ناخالص داخلی واقعی را حساب می‌کنند.
معایب تولیدات ناخالص داخلیGDP
بخش خاکستری اقتصاد یعنی قسمتی که قانون آن را تایید نمی‌کند و زیرزمینی انجام می‌شود، جزو GDP حساب نمی‌شود.
اگر چه آمار دقیقی در دست نیست، اما منابع مختلف، چیزی بین ۱۵ تا ۳۵ درصد اقتصاد جهان را، اقتصاد در سایه یا Shadow Economy می‌دانند که در GDP یا همان تولیدات ناخالص داخلی به صورت دقیق منعکس نمی‌شود.
دیگر نقدی که به شاخص تولیدات ناخالص داخلی گرفته می‌شود، ایرادهای محیط زیستی است، کافی است به این موضوع فکر کنید که فروش منابع طبیعی یا فعالیت‌های صنعتی که به محیط زیست آسیب وارد می‌کند در تولیدات ناخالص داخلی لحاظ می‌شود و آنرا افزایش می‌دهد اما ممکن است به محیط زیست آسیب جدی وارد کند.
نقد دیگری هم که به نوعی به بحث فوق مربوط است، بی‌توجهی به استهلاک دارایی‌های سرمایه‌ای کشور است.
به هر حال، وقتی GDP بالا می‌رود و عرضه‌ی کالا و خدمات افزایش می‌یابد، در جاهای مختلف کشور، منابع و دارایی‌ها و سرمایه‌ها نیز مستهلک می‌شوند که محیط زیست، تنها نمونه‌ای از این منابع است.
البته نمی‌توان این را به عنوان ایراد جدی GDP در نظر گرفت. چون G در GDP از لغت Gross به معنای ناخالص گرفته شده و دقیقاً به همین مسئله اشاره دارد.
اگر استهلاک منابع سرمایه‌ای کشور را محاسبه کرده و از GDP کسر کنیم، خالص تولید ملی یا NNP به دست می‌آید.
محاسبه تولیدات ناخالص داخلی GDP
تولیدات ناخالص داخلی به سه روش قابلیت محاسبه دارد؛ روش مخارج (هزینه‌ها)، روش ارزش افزوده و در آخر هم روش درآمدی.
در روش مخارج؛ کلیه هزینه‌های پرداخت شده در کشور جمع زده خواهد شد، در روش ارزش افزوده، ارزش افزوده همه کالاها و خدمات محاسبه می‌شود ( شما چقدر خرج کرده‌اید و مردم چقدر حاضرند برای محصول‌تان پول بدهند و اختلاف این دو، ارزش افزوده است) و در روش درآمدی هم کل درآمدهای ایجاد شده در کشور جمع زده خواهد شد.
